Twórczość Katarzyny Kobro przez długi czas pozostawała niedoceniana. Była wybitną polską rzeźbiarką, która tworzyła w duchu awangardy. W twórczości Kobro można odnaleźć suprematyzm, konstruktywizm, neoplastycyzm i inne style awangardowe. Łódź była przełomowym miastem w jej życiu, z którym związana większość twórczego życia Katarzyny Kobro. W Łodzi Kobro wraz z innymi artystami, którzy nazywali siebie „artystami rewolucyjnymi”, zapoczątkowali powstanie Muzeum Sztuki w Łodzi – pisze lodzski.eu.
Wczesne lata
Katarzyna Kobro (Kateryna Kobro czasami pojawia się w niektórych źródłach) urodziła się 26 stycznia 1898 roku w Moskwie. Przyszła rzeźbiarka miała niemiecko-rosyjskie pochodzenie. Jej ojciec, Mikołaj von Kobro, był Niemcem i zamożnym armatorem. Matką Katarzyny, Eugenia Rozanowa, była Rosjanka.
Katarzyna Kobro wczesne lata dzieciństwa spędziła w Rydze. Potem była Warszawa, gdzie młoda Katarzyna pojechała w celu nauki w gimnazjum. I wojna światowa wywróciła wszystko do góry nogami – dziewczyna musiała wrócić do Moskwy, gdzie zostało ewakuowane Żeńskie Gimnazjum Warszawskie.
Już jako nastolatka Katarzyna wykazywała miłość do sztuki. Na świadectwie maturalnym najwyższe noty otrzymała z rysunków, prac ręcznych i przyrody.
W wieku 18 lat przyszła rzeźbiarka pracowała jako siostra miłosierdzia w jednym z moskiewskich szpitali, w których przyjmowano rannych żołnierzy armii carskiej. W szpitalu Katarzyna poznała swojego przyszłego męża, ciężko rannego na froncie artystę Władysława Strzemińskiego. W szpitalu polowym Strzemińskiemu amputowano znaczną część prawego uda i połowę lewego przedramienia. Do końca życia poruszał się o kulach.
Jeszcze w szpitalu między artystami pojawiła się wzajemna sympatia. Kobro stała się nowym sensem życia dla rannego Strzemińskiego.
W latach 1917-1920 Katarzyna Kobro studiowała w Moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury. W tym czasie wykładały tam wybitni awangardowi artyści: Kazimierz Malewicz, Olga Rozanowa, Władimir Tatlin. Badacze twórczości Kobro przypuszczają, że wspomniani artyści mieli znaczny wpływ na poglądy Katarzyny, co później znalazło potwierdzenie w jej pracach.
W 1918 Kobro staje się członkiem Związku Zawodowego Artystów Malarzy miasta Moskwy, których łączyły lewicowe poglądy. Ponadto w tym okresie Kobro aktywnie komunikowała się z artystami konstruktywistycznymi, którzy wchodzili w skład „Stowarzyszenia Młodych Twórców”.
Po trzecim roku studiów Katarzyna Kobro zamieszkała w Smoleńsku, gdzie podejmowała różne prace, aby zarobić na życie. Po dojściu do władzy bolszewików rodzice Katarzyny wraz z siostrą przenieśli się do Rygi, druga siostra Maria została w Moskwie.
W 1920 roku Kobro i Strzemiński wzięli ślub.
Przeprowadzka do Polski
Przez pewien czas Katarzyna wraz z mężem mieszkali i pracowali w Smoleńsku. W tym mieście Kobro prowadziła wykłady z rzeźby na bezpłatnych warsztatach. Ponadto Kobro pracowała jako scenograf i plakacista. Później siostrzeniec rzeźbiarki Georg von Kobro wspominał, że to jego ciotka zainspirowała męża Strzemińskiego do zanurzenia się w sztuce.
W 1920 roku w Smoleńsku powstały najwcześniejsze prace rzeźbiarskie Kobro, łączące w sobie elementy futuryzmu i kubizmu. Niestety, pierwsze prace Kobro zaginęły. Stały się znane szerszej publiczności dopiero dzięki rekonstrukcjom polskiego historyka, krytyka sztuki i badacza twórczości Kobro i Strzemińskiego Janusza Zagrodzkiego.
W 1922 roku Kobro i Strzemiński mieszkali przez jakiś czas w Kijowie i Lwowie. Ze Lwowa Kobro i Strzemiński wjechali nielegalnie do Polski, gdzie później otrzymali obywatelstwo.
Młode małżeństwo od razu pogrążyło się w aktywnej działalności twórczej i zajęło poczesne miejsce w życiu kulturalnym Polski. W 1924 roku Strzemiński i Kobro znaleźli się wśród członków awangardowego ugrupowania artystycznego o nazwie „Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów”. Grupa artystów wydawała także czasopismo o tej samej nazwie. Zdjęcia rzeźb Katarzyny Kobro ukazały się w jednym z jego numerów.
W tym samym roku Kobro i Strzemiński wzięli ślub w kościele katolickim w Rydze, dokąd Kobro przyjechała odwiedzić rodzinę.
Małżeństwo artystów nie należało długo do „Bloku Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów” – pod koniec 1924 roku rzeźbiarka i artysta opuścili awangardowe stowarzyszenie. W 1925 roku Kobro stworzyła jeszcze dwie rzeźby – „Rzeźbę przestrzenną” i „Kompozycję przestrzenną”. W obu pracach rzeźbiarka użyła wyrazistych form abstrakcyjnych-geometrycznych, które później stały się podstawą jej twórczości. Prace Kobro na początku spotkały się z niezrozumieniem poza środowiskiem artystycznym. Wydawało się, że Kobro wyprzedziła swoich rówieśników o dekadę, bo prawdziwa sława i zainteresowanie twórczością Kobro przypadły na lata 80.
Po raz pierwszy rzeźby Katarzyny Kobro zostały zaprezentowane na wystawie w warszawskiej galerii Zachęta. Koniec lat 20. ubiegłego wieku dla małżonków Kobro i Strzemińskiego był czasem ich owocnej współpracy. Strzemiński był pewien wyjątkowości talentu swojej żony i starał się przekonać w tym tych, którzy byli sceptyczni wobec jej pracy.
W 1929 roku Katarzyna Kobro, Władysław Strzemiński, Henryk Stażewski, Jan Brzękowski i inni utworzyli grupę tzw. „artystów rewolucyjnych”. Członkowie grupy podejmowali wiele cennych inicjatyw, z których główną było stworzenie Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej w Miejskim Muzeum Historii i Sztuki w Łodzi.
Łódź to miasto, z którym związana jest główna część twórczego życia Kobro
W 1931 roku Kobro i Strzemiński przeprowadzili się do Łodzi. Z tym polskim miastem związana jest większość twórczego życia Katarzyny Kobro. W Łodzi małżonkowie utrzymywali się z pracy nauczycielskiej, ale nadal kontynuowali aktywną działalność twórczą. Oprócz tego, że Kobro tworzyła, angażowała się również w aktywną działalność społeczną.
W Łodzi Kobro i Strzemiński kontynuują współpracę z innymi „artystami rewolucyjnymi”. W latach 1929-1932 „artyści rewolucyjni” zgromadzili Kolekcję Sztuki Nowoczesnej nie tylko artystów polskich, ale i zagranicznych. Kolekcja ta stała się podstawą do otwarcia Muzeum Sztuki w Łodzi.
W listopadzie 1936 roku Kobro urodziła się córka Nika. W tym czasie rzeźbiarka nieco odeszła od twórczości i poświęciła się macierzyństwu i obowiązkom domowym.
Po rozpoczęciu II wojny światowej rodzina przeniosła się do białoruskiego miasta Wilejka. Przebywali tam jednak krótko, po czym wrócili do okupowanej wówczas przez hitlerowców Łodzi.
Kiedy małżonkowie wrócili do domu, odkryli, że część ich prac, które zostawili w piwnicy, zniknęła. Okazało się, że nowi mieszkańcy po prostu wyrzucili rzeźby Kobro i obrazy Strzemińskiego do śmietnika. Kobro udało się znaleźć tylko kilka prac, głównie wykonanych z metalu.
Lata powojenne były dla Kobro bardzo trudne – rzeźbiarka była na tyle biedna, że w 1945 roku spaliła nawet część swoich drewnianych rzeźb, aby ugotować posiłek dla swojej głodnej córki. Ponadto rozpadło się również małżeństwo ze Strzemińskim – artysta bezskutecznie próbował pozbawić Kobro prawa do opieki nad dzieckiem.
W tym trudnym czasie rzeźbiarka pracowała nad gipsowymi rzeźbami zwanymi „Aktami”. Nawet w latach powojennych twórczość Kobro traktowano z powściągliwością i dwuznacznością. Poza tym Kobro prawie zawsze pozostawała w cieniu swojego męża-artysty.
W 1950 roku Katarzyna Kobro zachorowała na raka. W lutym 1951 roku rzeźbiarka zmarła i została pochowana w części prawosławnej Cmentarza Doły w Łodzi.
Kobro pozostawiła po sobie niewielką, ale cenną i ciekawą spuściznę twórczą. Po śmierci rzeźbiarki zrekonstruowano jej prace – to pozwoliło dostrzec innowacyjność i odwagę artystki.
W latach 80. i 90. biografią i twórczością Kobro zainteresowali się krytycy i badacze sztuki. Jej prace były aktywnie eksponowane na wystawach nie tylko w Polsce, ale także za granicą. W 1999 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi odbyła się indywidualna wystawa artystki i rzeźbiarki Katarzyny Kobro.
Wkład Kobro w powstanie Muzeum Sztuki w Łodzi
Jak już wspomniano powyżej, Katarzyna Kobro pod koniec lat 20. ubiegłego wieku dołożyła wielu starań, aby zebrać Kolekcję Sztuki Nowoczesnej. Wraz z innymi artystami należącymi do grona „artystów rewolucyjnych” Kobro stała u początków powstania Muzeum Sztuki w Łodzi.
Celem tego muzeum jest badanie i prezentowanie sztuki awangardowej oraz progresywnych zjawisk artystycznych.
Co roku Muzeum Sztuki w Łodzi przyznaje nagrodę im. Katarzyny Kobro. Nagroda przyznawana jest artyście wybranemu przez kolegium artystów reprezentujących różne dziedziny sztuki. Pomysł ustanowienia nagrody wyszedł od grupy artystów wraz z córką Kobro, Niką Strzemińską.
Muzeum Sztuki w Łodzi przyznaje nagrodę im. Katarzyny Kobro za progresywność, inicjatywę i poszukiwanie nowych rozwiązań w sztuce. Taką właśnie była praca Katarzyny Kobro – progresywną, kreatywną i innowacyjną.