Czołówka najbogatszych mieszkańców Łodzi na przełomie XIX i XX wieku

Kim byli milionerzy łódzcy poprzednich wieków? Jak zdobyli swoje bogactwa i jak je wydali? Łódź na przełomie XIX i XX wieku była wielkim miastem przemysłowym, z fabrykami i kombinatami tętniącymi życiem tysięcy robotników. Wszyscy oni pracowali dla ówczesnych łódzkich przemysłowców, najbogatszych ludzi w mieście. Wśród nich byli: Izrael Poznański, Karol Scheibler, Robert Biedermann, Juliusz Kunitzer i inni. Są oni uważani za twórców Łodzi industrialnej. Budowali fabryki, zakłady, osiedla mieszkaniowe dla pracowników, przekazywali środki na otwarcie w mieście szpitali, instytucji oświatowych i kulturalnych — pisze lodzski.eu.

Łódź jako miasto robotników i bogatych przemysłowców

W 1820 roku rząd Królestwa Polskiego, będącego w tym czasie państwem wasalnym Imperium Rosyjskiego, ogłosił Łódź miastem fabrycznym. Od tego momentu rozpoczął się szybki rozwój industrialny miasta. Jeden po drugim przedsiębiorcy, głównie pochodzenia niemieckiego i żydowskiego, zakładali w mieście fabryki włókiennicze i manufaktury.

Tak więc w drugiej połowie XIX wieku Łódź stała się przemysłową stolicą Królestwa Polskiego, liczącą wówczas 300 tys. mieszkańców.

Twórcami Łodzi przemysłowej, siłą napędową miasta, był wąski krąg przemysłowców włókienniczych, właścicieli fabryk i młynów. Posiadali oni ogromne fortuny, budowali dwory i pałace, przekazywali pieniądze na cele charytatywne, ale nie brakowało też pogłosek o nadmiernej eksploatacji robotników.

Izrael Poznański to jeden z najbogatszych łodzian XIX wieku

Jednym z najbogatszych mieszkańców Łodzi w końcu XIX wieku był przemysłowiec żydowskiego pochodzenia Izrael Poznański. Słusznie nazywano go jednym z twórców Łodzi industrialnej i „królem bawełny”. Bez przesady, był jedną z najważniejszych postaci w historii dziewiętnastowiecznej Łodzi. Prawdopodobnie gdyby nie Poznański i szereg innych przemysłowców, Łódź nie stałaby się przemysłową stolicą Polski.

Przyszły przemysłowiec urodził się 25 sierpnia 1833 roku w Aleksandrowie Łódzkim jako syn Kalmana i Malki Poznańskich. Rodzina w której przyszedł na świat Izrael była liczna, oprócz niego dorastało jeszcze 14 innych dzieci.

Gdy Izrael miał rok, jego rodzina przeniosła się do Łodzi. Ojciec chłopca, Kalman, zajmował się handlem, sprzedawał len i bawełnę. Mężczyzna zadbał o to, by jego dzieci otrzymały odpowiednie wykształcenie. Jego syn Izrael uczył się w niemiecko-rosyjskim progimnazjum, biegle mówił po niemiecku, polsku, rosyjsku oraz w jidysz. Był też wykształcony samodzielnie.

Izrael Poznański ożenił się dość wcześnie — nie miał jeszcze 20 lat, gdy wziął ślub z Leonią Hertz. Jego żona była córką zamożnego żydowskiego kupca z Warszawy. Jako posag przywiozła z Warszawy sklep, który w tamtych czasach wart był 750 rubli. Ponadto dzięki żonie Izrael nawiązał cenne kontakty w stolicy.

Pod koniec lat 50. XIX wieku Izrael Poznański rozpoczął produkcję tkanin. W 1859 r. jego fabryka produkowała tkaniny o wartości 6 tys. rubli. W ciągu następnej dekady produkcja w jego fabryce wzrosła czterokrotnie do ponad 23 tys. rubli.

Na początku lat 70. XIX wieku Poznański rozpoczął wykup działek przy ulicy Ogrodowej, a później pojawił się tam duży kompleks fabryczny. W 1872 roku Poznański wybudował mechaniczną tkalnię z 200 mechanicznymi krosnami, a później powstała duża przędzalnia. W fabrykach Poznańskiego zatrudniano tysiące robotników. Fabrykant posiadał także plantacje bawełny w Kazachstanie, Uzbekistanie i Turkmenistanie oraz sklepy w Petersburgu, Charkowie i Odessie.

Za życia Izrael Poznański znany był jako wyzyskiwacz. Krążyły plotki, że płacił swoim pracownikom najniższe stawki, a ci pracowali po 16 godzin dziennie i przychodzili do pracy nawet w święta.

Pod koniec życia, gdy był ciężko chory, Poznański aktywnie angażował się w działalność charytatywną. Finansował budowę szpitali, placówek oświatowych, synagog i kościołów.

Jeden z najbogatszych łódzkich przemysłowców zmarł 29 kwietnia 1900 roku w wieku 57 lat. Pozostawiony przez niego majątek szacowany był na 7 milionów rubli.

Robert Biedermann

Robert Ludwik Karol Biedermann to pochodzący z Niemiec łódzki przemysłowiec, uważany za jednego z pionierów rozwoju przemysłu w Łodzi.

Przyszły bogacz urodził się 21 sierpnia 1836 roku w miejscowości Zduńska Wola. Później jego rodzina przeniosła się do Łodzi. Biedermann kształcił się jako czeladnik i odbył 5-letnią praktykę w farbowaniu tkanin.

Udane małżeństwo Roberta Biedermanna pomogło mu zaistnieć w przemyśle. Ożenił się z córką fabrykanta Friedricha Edwarda Brauna — Emmą. Pieniądze, które Emma wniosła jako posag, znacznie ułatwiły Biedermannowi rozpoczęcie działalności przemysłowej.

W latach 60. XIX w. założył warsztat do produkcji przędzy oraz tkanin wełnianych i bawełnianych. W latach 70. XIX wieku przedsiębiorca uruchomił produkcję wyrobów wełnianych i tkanin meblowych. Ponadto posiadał mechaniczną suszarnię i farbiarnię. W późniejszym okresie Biedermann uruchomił fabrykę tkacką bawełny z 60 krosnami. W latach 90. XIX w. jego przedsiębiorstwa zostały w pełni zelektryfikowane.

Posiadał działki nad brzegiem rzeki Ludki. Na własny koszt wybudował domy dla pracowników swoich przedsiębiorstw oraz założył dom dla sierot.

Robert Biedermann aktywnie angażował się w działalność społeczną, był członkiem Komitetu Kanalizacji i Wodociągów Łodzi, w skład którego wchodzili najbogatsi ówcześni przemysłowcy miasta.

Przedsiębiorca zmarł 10 września 1899 roku w Łodzi. W swoim testamencie fabrykant zapisał po 1,5 tys. rubli gminom ewangelickim, żydowskim, rzymskokatolickim i prawosławnym w mieście.

Karol Scheibler — właściciel “fabrycznego królestwa” w Księży Młyn

Mówiąc o najbardziej wpływowych i zamożnych mieszkańcach Łodzi przełomu XIX i XX wieku, trudno pominąć przedsiębiorcę niemieckiego pochodzenia, jednego z łódzkich „królów bawełny”, Karola Scheiblera. Scheibler posiadał, bez przesady, własne „królestwo” na Księżym Młynie: znajdował się tam kompleks fabryczny, domy dla robotników, szpital, szkoła i inna infrastruktura społeczna.

Karol Scheibler urodził się 1 września 1820 roku w mieście Monschau (ówczesne Prusy). Ukończył szkołę podstawową i gimnazjum. Praktyczne umiejętności zdobywał w przędzalni swojego wuja w Belgii.

Do Królestwa Polskiego przeniósł się w 1848 roku. Przyszły przemysłowiec osiadł w Ozorkowie, w województwie łódzkim. Tu rozpoczął pracę w fabryce włókienniczej drugiego wuja.

Na początku lat 50. XIX wieku wraz z Juliusem Schwartzem zajmował się w Łodzi budową maszyn. W 1855 r. Scheibler założył przędzalnię, której produkcja z roku na rok rosła. W 1870 roku jego firma zatrudniała już prawie 2 tysiące osób. Fabryka Scheiblera była jednym z trzech największych producentów bawełny w ówczesnej Polsce.

Jednak jeszcze większy sukces przyniósł Karolowi Scheiblerowi kompleks fabryczny w Księżym Młynie, który wybudował w latach 70. XIX wieku. Wokół budynków fabrycznych przemysłowiec wybudował osiedla mieszkaniowe dla robotników, stację benzynową, remizę strażacką, szpital, ambulatorium, szkołę i sierociniec. Z infrastruktury socjalnej korzystali pracownicy Scheiblera, których było prawie 5 tysięcy.

Przemysłowiec aktywnie uczestniczył także w działalności społecznej i charytatywnej. Zmarł po długiej chorobie 13 kwietnia 1881 roku.

Juliusz Kunitzer

Okres rozwoju fabryki włókienniczej Juliusza Kunitzera, jednego z najbardziej wpływowych magnatów przemysłowych w Łodzi, przypadł na przełom lat 1880 i 1900.

Juliusz Kunitzer urodził się 19 października 1843 roku w Przedborzu. Do Łodzi przeniósł się w połowie lat 60. XIX wieku. Jako tkacz Kunitzer szybko znalazł pracę w fabryce wyrobów wełnianych Edwarda Hentschela, a później został kierownikiem technicznym zakładu.

W 1869 roku Kunitzer poślubił Agnieszkę Meyer, siostrę Ludwika Meyera, właściciela łódzkiej fabryki. Narzeczona Kunitzera miała duży posag, który zainwestował w budowę własnej fabryki.

W 1879 roku Kunitzer założył fabrykę przędzenia i tkania bawełny w podmiejskiej wsi Widzew, niedaleko Łodzi. Jak wspomniano wyżej, rozkwit jego przedsiębiorstw przypadł na przełom lat 1880 i 1900. W tym okresie powstały nowe budynki: przędzalnia, tkalnia, farbiarnia z drukarnią, bielarnia i gazownia.

Przemysłowiec wybudował również osiedle mieszkaniowe dla swoich pracowników, składające się ze 150 domów. Ponadto w Widzewie powstał szpital, szkoła i przedszkole dla dzieci jego pracowników, kościół oraz sklepy. W ten sposób, dzięki staraniom Kunitzera, podmiejska wieś Widzew przekształciła się w jedną z przemysłowych dzielnic Łodzi.

Przemysłowiec aktywnie angażował się także w różne inicjatywy społeczne i gospodarcze. Dzięki bliskim związkom z carską Rosją pomógł sprowadzić do Łodzi tramwaj elektryczny. Zorganizował także konsorcjum węglowe “Kunitzer and Co” oraz angażował się w działalność charytatywną. Jednocześnie Kunitzer znany był jako złośliwy wyzyskiwacz robotników. 

Przemysłowiec został zamordowany 30 września 1905 roku przez działacza Polskiej Partii Socjalistycznej podczas wydarzeń rewolucyjnych.

Oczywiście to nie wszyscy zamożni łódzcy przemysłowcy, którzy żyli i tworzyli historię miasta w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Listę tę można uzupełnić o Ludwika Geyera, Edwarda Herbsta, Karola Scheiblera młodszego i innych.

Hanna Zdanowska: historia życia i droga do sukcesu prezydenta Łodzi

Hanna Zdanowska to znana polska polityk. Urodziła się w mieście Łódź. To właśnie w swoim rodzinnym mieście Zdanowska osiągnęła sukces w polityce i lokalnym...

Bolesław Fichna — wybitny łódzki prawnik i polityk

Bolesław Fichna prawie całe swoje życie mieszkał w rodzinnej Łodzi. Z wykształcenia był prawnikiem, co pozwalało mu na wykonywanie zawodu adwokata. Fichna był człowiekiem...
.,.,.,.